“We moeten af van het snackbar-denken”

Tiessens ziet het al jaren gebeuren in projecten: “Iedereen moppert over vertraging, maar tegelijk gedragen we ons alsof het onvermijdelijk is. Alsof woningbouwvertraging zoiets is als het weer. Terwijl er zóveel knoppen zijn waar we aan kunnen draaien.” Zijn lijstje met negen punten was bedoeld als startpunt voor een gesprek. Niet als dogma. Maar het bleek een snaar te raken.

De fuzzy voorfase: waar het écht misgaat

Volgens Wessel wordt er te vaak gedacht dat industrialisatie de heilige graal is. “De bouwfase hebben industriële bouwers prima onder controle. De grootste vertraging zit ervoor, in wat ik de fuzzy voorfase noem.”

Die voorfase is een vat vol remmende factoren: versnipperd eigendom, onduidelijke kaders, participatie die als verplicht nummer wordt ingestoken, steeds wisselende ambtelijke teams en gebrekkige samenwerking tussen gemeentelijke kolommen. En boven alles: wantrouwen. “Als de vergunning er eenmaal is, gaat het vaak best goed. Alleen: die vergunning krijgen we zelden snel,” aldus Tiessens

Wantrouwen als systemisch probleem

Tiessens ziet hoe wantrouwen diep in het systeem zit bij gemeenten, ontwikkelaars en bouwers. “Ontwikkelaars willen snelheid; gemeenten willen zorgvuldigheid. En één foutje kan een wethouder de kop kosten. Dat maakt mensen risicomijdend.” Hij gelooft dat onze selectieprocedures dit wantrouwen alleen maar versterken. Denk aan uitvragen waarbij plannen worden ingediend die financieel nooit zo gerealiseerd kunnen worden. "Je wint door een plan in te dienen waarvan iedereen weet dat het nooit op deze manier gebouwd kan worden. Dan begint het terug-onderhandelen. Logisch dat er direct wantrouwen ontstaat.”

Hoe Amsterdam bewees dat het wél kan

In Amsterdam-Zuidoost, bij Brasa Village, werden in korte tijd honderden woningen geplaatst. Voor Tiessens is dit een bewijs van wat mogelijk is als de organisatie klopt. “Met bestuurlijke druk en echte samenwerking kan het gewoon. Parallel plannen, vanaf het begin in één ruimte zitten en een vergunning in één dag na het Definitief Ontwerp (DO). Dat is leiderschap.”
Tiessens vertelt hoe de overheid volgens hem aantrekkelijker én effectiever kan worden door minder vluchtig te organiseren. “We zitten in ‘snackbar-denken'. Korte klappen, hit-and-run. Terwijl gebiedsontwikkeling slow food is. Langjarig, betrokken en betekenisvol.”

De menselijke factor

“Technisch kan alles. Het gaat mis op vertrouwen, leiderschap en risicoacceptatie. Dáár zitten de echte kansen op versnelling.” Tiessens pleit dan ook tegen het verlagen van normen zoals in het STOER-rapport. “Dat is totale onzin. Bouwers kunnen allang Paris Proof bouwen.” Ook participatie kan in zijn opinie juist als versneller werken. Je moet het alleen wel serieus aanpakken: “Gemeenten beginnen veel te laat. Dan komen er honderden zienswijzen en mag je damage control doen. Begin vroeg, investeer echt: de opbrengsten zitten in het proces.”

Het vervolg van de negen oorzaken en de versnelling

Wessel Tiessens werkt inmiddels aan een vervolg op zijn post in de vorm van een boek. “Ambtenaren en bouwbedrijven zitten in hetzelfde moeras. Het boek laat zien hoe je toch versnelling kunt creëren, ondanks het systeem. Ik ben nu bezig met een uitgever en als alles lukt zou het rond de zomer klaar moeten zijn. Uiteindelijk draait alles om het samenwerken als volwassen partners. De aannemerij moet partner worden van de overheid. En de overheid partner van de bouwers.”