Optoppen vraagt om lef

Het idee ontstond vanuit een eenvoudige maar dringende vraag: hoe voorzien we in de groeiende behoefte aan woningen, terwijl de ruimte afneemt en de bevolking vergrijst? Kolk: “We hebben onszelf hardop afgevraagd: hoe kun je met de bestaande voorraad meegroeien met de tijd? Zo zijn we uitgekomen bij optoppen, als middel, niet als einddoel.”

Volgens Kolk is optoppen technisch allang geen probleem meer. “In het verleden zijn veel gebouwen overgedimensioneerd. Dat betekent dat er constructief vaak genoeg ruimte is om een extra laag toe te voegen. De uitdaging zit tegenwoordig vooral in de standaardisatie en de businesscase: kunnen we een concept ontwikkelen dat breed toepasbaar is, opschaalbaar en betaalbaar?”

Binnen enkele dagen een extra woonlaag

Met het WoonwaardePlusplan werkt Jorritsma Bouw aan precies die standaardisatie. Het bedrijf ontwikkelde technische oplossingen die nieuwbouw bovenop bestaande woongebouwen mogelijk maakt. “We bouwen met 2D-elementen,” legt Kolk uit. “Daardoor kunnen we ook in smalle straten aan de slag en hebben bewoners weinig overlast. We plaatsen per dag een segment, soms zelfs een complete woning, en binnen enkele dagen staat er een extra woonlaag.”

De voordelen zijn duidelijk: geen nieuwe infrastructuur, beperkte bouwoverlast en optimaal gebruik van bestaande ruimte. “De vuilniswagen hoeft niet nog een extra blokje om,” lacht Kolk. “We voegen woningen toe op plekken waar de voorzieningen er al zijn.”

Bestuurlijk lef gevraagd

Toch blijft het nog vaak bij plannen. “De techniek is er, de voorbeelden ook. Wat nu nodig is, is bestuurlijk lef,” stelt Kolk. “De businesscase van optoppen is een maatschappelijke. Gemeenten en woningcorporaties zijn onze belangrijkste partners, maar ze moeten het ook durven. Er zijn regels die optoppen nog te ingewikkeld maken. Denk aan de vraag of je moet voldoen aan nieuwbouweisen of dat je mag aansluiten bij bestaande normen.”

In landen als Frankrijk, vertelt Kolk, is optoppen inmiddels een vanzelfsprekend onderdeel van stedelijke vernieuwing. “Parijs is al twee keer opgetopt. Daar is beleid voor gemaakt. In Nederland ontbreekt die duidelijkheid nog. We hebben een paar goede voorbeelden nodig om te laten zien dat het wél kan.”

Versnellen met standaarden

Naast de regels zit ook de traagheid van procedures in de weg. “Een optopproject doorloopt nu nog hetzelfde traject als een nieuwbouwplan,” legt Kolk uit. “Dat betekent opnieuw flora- en faunaonderzoek, verkeersrapportages, noem maar op. Terwijl we eigenlijk weten wat er al ligt. Als we standaardisatie in techniek én aanpak combineren, kunnen we veel sneller schakelen.”

Daar ligt volgens Kolk ook een taak voor de overheid. “Beleid en regelgeving moeten ruimte bieden voor deze nieuwe manier van bouwen. Het is geen experiment meer; het is een logische vervolgstap in hoe we onze steden verdichten.”

Wonen én verduurzaming

Een interessante bijkomstigheid is dat optoppen goed te combineren is met verduurzaming. “Als je een bestaand gebouw toch aanpakt, bijvoorbeeld voor isolatie of nieuwe installaties, dan is dat hét moment om er ook een woonlaag bovenop te zetten,” zegt Kolk. “Dat maakt de investering rendabeler. En bij Verenigingen van Eigenaren kan het zelfs helpen om verduurzaming te financieren: de opbrengst van de nieuwe woningen kan bijdragen aan de kosten.”

Het is een voorbeeld van wat Kolk noemt “denken in koppelkansen”. Door verschillende opgaven te verbinden, wonen, verduurzamen, hergebruik van ruimte, ontstaan oplossingen die niet alleen slim zijn, maar ook duurzaam.

Een groot verschil maken

Langzaam maar zeker groeit het aantal partijen dat optoppen serieus overweegt. “Je merkt dat er steeds meer ambassadeurs bijkomen,” zegt Kolk. “Ontwikkelaars, woningcorporaties, gemeenten, allemaal zien ze dat we met deze aanpak een groot verschil kunnen maken. We lossen er geen klein probleem mee op, maar een maatschappelijk vraagstuk.”

Toch is Nederland nog voorzichtig. “Onbekend maakt onbemind,” zegt hij nuchter. “Maar de noodzaak is groot, en die verdwijnt niet. Dus ik verwacht dat de beweging vanzelf groeit. Elk succesvol project inspireert weer nieuwe eigenaren om te volgen.”

Bouwen op lef en samenwerking

Optoppen vraagt om samenwerking, tussen overheid, corporaties, ontwikkelaars en bouwers. “Wij hebben de technische oplossingen,” zegt Kolk, “maar we zijn geen gebouweigenaar. We hebben klanten nodig die het durven. En als die lef tonen, staan wij klaar met kennis, standaarden en snelheid.”