De logica van bouwen met hout

Volgens Jurgen Arts is nu het perfecte moment voor woningcorporaties om in te stappen. “Vijf jaar geleden was houtbouw nog relatief duur en werd het als experimenteel gezien. Nu zijn de prijzen concurrerend en is het systeem volwassen geworden. Als je nú niet instapt, ga je straks achter de feiten aanlopen. Europese regelgeving op CO₂-reductie komt eraan. Wie dan nog moet versnellen, betaalt de hoofdprijs.” Jan-Willem van de Groep knikt en vult aan: “We hebben in de nieuwbouw het energieverbruik inmiddels aardig op orde. De volgende logische stap is het reduceren van de materiaalgebonden emissies. Beton, staal, glas en isolatiematerialen veroorzaken samen een groot deel van de CO₂-uitstoot in de bouw. Houtbouw biedt hier een direct beschikbare oplossing. Het is bewezen, snel en betrouwbaar.”

En tegelijkertijd erkennen ze dat houtbouw nog achterblijft. De twee experts zien bij woningcorporaties vooral denken in beperkingen in plaats van in kansen. “Houtbouw wordt niet standaard meegenomen als volwaardig alternatief in de planvorming. Dus neem in de planvorming naast de klassieke fossiele variant ook een houtbouwvariant mee,” zegt Jurgen Arts. Van de Groep zou nog een stap verder willen gaan door de ambitie van een houtbouwproject aan de markt te vragen. “Laat de bouwer maar op basis van een gegeven budget een passende oplossing bedenken.” Daarmee overwin je volgens Van de Groep de koudwatervrees en onbekendheid met wat er op het gebied van houtbouw mogelijk is. Tegelijkertijd helpen de vooroordelen en mythes die erover houtbouw zijn volgens het tweetal niet mee.

Halfwetende Piet

Een klassiek voorbeeld is de halfwetende ‘Piet’, zoals Jan-Willem van de Groep hem noemt. “In bijna elke corporatie zit namelijk wel een Piet. Iemand die net genoeg weet van bouwen om te worden beschouwd als expert, maar die tegelijkertijd geen ervaring heeft met houtbouw. Als Piet zegt: ‘dat kan niet’, of ‘dat wordt veel te duur’, dan verdwijnt houtbouw razendsnel van tafel. We zijn in de sector meesters in bedenken waarom iets niet kan.”

Daarnaast zit de routine diep. “Ik zie het als een diepe groef,” zegt Arts. “Corporaties vragen hun vaste aannemers om een plan. Die aannemers hebben vaak hun keten en materieel afgestemd op beton en staal. Als zij hout als product moeten inkopen, stapelen de marges zich op, wordt het duur en haakt men af. Dat mechanisme houdt zichzelf hardnekkig in stand.”

Autobranche

Van de Groep trekt een vergelijking met de auto-industrie. “Het is alsof je als opdrachtgever zegt: ik wil een BMW, maar hij zegt er niet bij eigenlijk maar budget te hebben voor een Opel. Dan tekent de architect een BMW en kom je tijdens de aanbesteding tot de conclusie dat het te duur is. Je begint verkeerd. Als je vanaf het begin zegt: ik wil een Opel, krijg je misschien wel een Opel met lichtmetalen velgen en een spoiler. Houtbouw vraagt om precies zo’n omkering van denken: bepaal het budget, benoem je ambitie en laat de markt daarop reageren.” Arts vult aan: “Woningcorporaties kunnen vandaag al kiezen voor houtbouw, vooral bij grondgebonden woningen. Het is schaalbaar, snel, concurrerend en eenvoudig te realiseren. Maar het vraagt wel visie én lef.”

Over vijf jaar

Beide experts zijn hoopvol dat de omslag sneller kan dan velen denken. “Wellicht dat we over vijf jaar tegen elkaar zeggen: ‘Hoe is het mogelijk dat het in zo’n korte tijd genormaliseerd is?’ Ik geloof wel dat als de kurk eenmaal uit de fles is, we in één keer heel hard gaan,” zegt Arts. “We hebben het met gasloos bouwen ook gezien,” zegt Van de Groep. “Toen ik in 2010 riep dat we in 2020 zonder gas zouden bouwen, werd ik voor gek verklaard. Acht jaar later was het de nieuwe norm. Ik denk dat het met biobased en houtbouw net zo kan gaan.”

Volgens het tweetal is het verschil vooral dat de energietransitie vaak als een verplichting werd ervaren. “Daar moest je als woningcorporatie trekken en sleuren om partijen mee te krijgen,” zegt Van de Groep. “Bij houtbouw en andere biobased materialen is dat toch echt anders. Het is tastbaar, inspirerend en echt leuk. Je werkt met vezels, met natuurlijke materialen, lokale agrarische ondernemers en je ziet direct resultaat. Het motiveert mensen in de hele keten.”

Arts: “Ik droom van een Nederland waarin boeren biobased materialen telen voor de bouw.
Korte ketens, minder transport en een betere bodemkwaliteit. En vooral: woningen die prettig en gezond zijn om in te leven. Houtbouw zorgt voor een kalmerend binnenklimaat, betere akoestiek en een gezond binnenmilieu. Onze huurders in Rosmalen merken dat direct, maar weten vaak niet eens dat ze in een houtwoning wonen. Ze merken vooral dat hun energierekening laag is en het binnenklimaat prettig.”

Hij benadrukt dat elke corporatie de keuze kan maken, maar dit wel met een duidelijk plan voor ogen moet doen. “Je kunt als organisatie vandaag zeggen: wij willen houtbouw. Maar je moet ook bepalen welke projecten je daarvoor geschikt acht, met welke partners je dat gaat doen, en hoe je gaat leren van de ervaringen. Je gunt anderen de leerervaringen van de corporaties die dit al gedaan hebben. Het even een keer goed doorvoelen, zodat je zelf ook ziet wat dit kan betekenen. Voor bijvoorbeeld betaalbaarheid en beschikbaarheid.”

De Dag van de Houtbouw

Ook voor woningcorporaties kan de Dag van de Houtbouw op 21 juni inspirerend zijn. Over het hele land stellen voorlopers hun gebouwen en projecten open voor bezoekers. Van de Groep: “Beleef zelf hoe houtbouw eruitziet, ruikt en voelt. Ontdek de innovaties en ervaar dat dit geen toekomstmuziek is, maar nu al dagelijkse praktijk.”

Bezoek www.dagvandehoutbouw.nl voor alle locaties en informatie.